Waarom Slaap Essentieel Is Voor Je Hersenen

Slaap is de ultieme ontsnapping aan het dagelijks leven. En een goede nachtrust laadt je weer op voor een nieuwe dag.

Maar wat gebeurt er eigenlijk in je hersenen als je in slaap valt? En wat gebeurt er als je niet genoeg slaapt? Een goede nachtrust is veel meer dan jezelf opladen voor de volgende dag. Het is namelijk ook de sleutel tot het leiden van een gezond, gelukkig leven!

Wat gebeurt er met je hersenen als je slaapt?

Slaap is een van de belangrijkste behoeften van lichaam en geest. Als je te weinig slaapt, dan kan dat ernstige gevolgen hebben, van verminderde cognitieve prestaties (Killgore, 2010) tot psychische aandoeningen (Jamieson et al., 2020). In extreme gevallen kan het zelfs samenhangen met sterfte (Vaccaro et al., 2020). Een gebrek aan slaap is dus echt een slechte zaak.

Maar wat gebeurt er eigenlijk in de hersenen terwijl je slaapt? Welke processen vinden er plaats? En waarom is de slaap zo essentieel voor ons bestaan?

De slaap bestaat uit vier slaapfases. Hoewel aangenomen wordt dat elke fase voor een ander doel dient, weten we nog lang niet alles over deze slaapfasen. Met uitzondering van de eerste fase (die slechts één keer voorkomt: het moment dat je in slaap valt), ga je bij een volledige nachtrust ongeveer zes keer per nacht door deze fasen heen.

Wetenschappers denken dat de verschillende fasen elk een bepaalde functie hebben. Van de diepe slaap, ook wel 'trage-golf-slaap' genoemd, wordt gedacht dat het fysiek herstel beïnvloedt en onder andere het energieniveau helpt herstellen (Halson & Juliff, 2017). De REM-slaap daarentegen wordt geassocieerd met emotionele en cognitieve verwerking (Desseilles et al., 2011).

Je hersenen en je lichaam geven specifieke en diverse signalen af, afhankelijk van het slaapstadium waarin ze zich bevinden. Hieronder gaan we dieper in op elk van deze fasen.

De rol van de slaap: van pure rust tot het verwerken van prikkels

Gezien de verschillende fases, en de cyclische aard van de slaap, is het zeer belangrijk om voldoende te slapen. Het brein en het lichaam moeten lang genoeg in slaap blijven om ieder stadium zijn werk te laten doen. Als de slaapfasen niet worden volbracht, dan kan dit schadelijk zijn.

Over het algemeen wordt aangenomen dat acht uur slaap per nacht ideaal is. Dit is meestal voldoende tijd voor een gezonde nachtrust. Toch ligt dit voor iedereen weer net wat anders. Sommige mensen hebben bijvoorbeeld meer nodig om zich uitgerust te voelen, terwijl anderen prima met minder uren kunnen functioneren (Hor & Tafti, 2009).

Sterker nog, er lijkt een klein aantal mensen op de wereld te zijn dat volledig gezond kan leven van vier uur slaap per nacht! Bij de meeste mensen zou dit echter tot een chronisch slaapgebrek en ernstige gezondheidsproblemen leiden.

We weten nog maar weinig over onze slaappatronen en slapen in het algemeen. De meeste wetenschappelijke modellen gaan ervan uit dat iedereen consistente slaapbehoeften heeft en dat, als hier niet aan wordt voldaan, dit weinig gevolgen heeft.

De realiteit is echter dat de slaap een van de meest fundamentele dingen voor de kwaliteit van leven van een individu is. Maar helaas weet lang niet iedereen hoeveel slaap men nodig heeft. En vanwege de manier waarop de moderne maatschappij is ingericht, komt het ook vaak voor dat we gewoon niet aan voldoende rust toekomen.

De verschillende slaapfasen

Zoals gezegd, zijn er vier verschillende slaapfases. In elke fase gedraagt het brein zich anders: in sommige zijn de hersenen heel rustig en in andere fasen lijkt het bijna wel of je brein wakker is (Carskadon et al., 2011).

NREM: fase 1

'NREM' staat voor 'Non-Rapid Eye Movement'. De eerste fase van de non-rem-slaap vindt slechts eenmaal per nacht plaats, namelijk op het moment dat je in slaap valt. Deze fase duurt meestal tussen de één en tien minuten. Daarbij beginnen je gedachten te vervagen, maar kun je nog steeds vrij snel wakker worden.

Aangenomen wordt dat er in deze fase geen verwerking plaatsvindt.

NREM: fase 2

Tijdens fase 2 vertraagt de ademhaling en hartslag. Ook koelt het lichaam af en wordt de hersenactiviteit verminderd. Er vindt soms echter ook wat hersenactiviteit plaats, waarvan wordt gedacht dat het mensen helpt in slaap te blijven en externe prikkels weet te negeren.

Deze fase duurt tussen de 10 en 25 minuten en wordt bij elke cyclus langer.

NREM: fase 3

Deze fase staat ook wel bekend als de 'diepe slaap', of 'deltaslaap'. In dit stadium is het brein het minst actief, en kan men deltagolven in de hersenen waarnemen.

Aangenomen wordt dat de diepe slaapfase de fase is waarin het lichaam zichzelf herstelt en repareert, en het immuunsysteem in actie komt. Ondanks dat de geest in deze fase volledig tot rust komt, wordt gedacht dat de diepe slaap het geheugen en het creatief denkvermogen stimuleert.

REM: fase 4

De laatste fase is de Rapid Eye Movement (REM)-fase. In dit stadium bewegen de ogen zeer snel. Het is dan ook in deze fase dat we het meest intens dromen.

De hersenen lijken in de REM-fase het actiefst te zijn. Het lijkt bijna wel of ze wakker zijn. Dromen is nog altijd een mysterieus fenomeen, zowel voor degenen die het ervaren als degenen die het bestuderen. Onderzoekers denken echter dat het ons helpt om herinneringen te behouden, emoties te verwerken en cognitieve functies in het algemeen te bevorderen.

Tijdens de eerste cycli duurt de REM-slaap slechts een paar minuten, maar later in de nacht kan deze fase soms wel een uur in beslag nemen!

3 redenen waarom slaap belangrijk is voor de hersengezondheid

Slaap is meer dan een manier om uit te rusten en je voor te bereiden op de volgende dag. Zo is het net zo essentieel als eten en drinken. Als je namelijk slecht slaapt, kunnen je hersenen en lichaam niet goed herstellen. En dit kan op termijn zeer schadelijke gevolgen hebben (A. Barone & C. Krieger, 2015).

Dit zijn drie belangrijke voordelen van goed slapen voor de gezondheid van de hersenen:

Helpt bij het verwijderen van toxines

Onderzoek suggereert dat het brein tijdens het slapen toxines verwijdert en in wezen zichzelf reinigt (Xie et al., 2013). Onderzoekers speculeren dat als de hersenen dit niet goed op een regelmatige basis kunnen doen, dit de kans op het ontwikkelen van een neurologische aandoening kan vergroten.

Beïnvloedt neurologische aandoeningen

Een slechte nachtrust hindert niet alleen het verwijderen van toxines; het wordt ook gekoppeld aan de opbouw van bèta-amyloïde in de hersenen (Shokri-Kojori et al., 2018). Bèta-amyloïde wordt geassocieerd met neurologische aandoeningen, zoals de ziekte van Alzheimer. Het blijft echter vooralsnog gissen naar de exacte processen die hierbij plaatsvinden.

Het kan zijn dat de ziekte van Alzheimer en soortgelijke ziektes een opbouw van bèta-amyloïde veroorzaken. Wetenschappers denken nu echter ook dat een slechte slaapkwaliteit in hogere bèta-amyloïde-concentraties kan resulteren, wat weer tot Alzheimer zou kunnen leiden.

Verhoogt cognitieve prestaties

Naast ernstige neurologische aandoeningen, weten we dat een slechte slaapkwaliteit cognitieve prestaties negatief beïnvloedt. Wanneer je je moe voelt, is het moeilijker om nieuwe herinneringen te vormen of je dingen te herinneren. Bovendien wordt het focussen op taken, vooral complexe, steeds lastiger (Alhola et al., 2007).

Hoe slaapgebrek de geestelijke gezondheid beïnvloedt

Je stemming, geestelijke gezondheid en levenskwaliteit worden enorm beïnvloed door slaap. Een paar nachtjes slecht slapen kan het al moeilijk maken om je goed te voelen. Chronische slapeloosheid wordt gekoppeld aan verschillende psychische problemen (Robotham, 2011; Sivertsen et al., 2009):

• Depressie
• Spanning
• Psychose
• Eenzaamheid

Bovenstaande potentiële effecten kunnen in het dagelijks leven echter een nog bredere, negatieve invloed hebben. Zo kan het lastiger zijn om relaties te onderhouden, kunnen je prestaties op het werk beïnvloed worden en kan de motivatie om te sporten verdwijnen. Je kunt dus in een negatieve spiraal terechtkomen.

Geef je hersenen de slaapuren die ze verdienen

Het mag inmiddels duidelijk zijn dat voldoende slaap de sleutel is tot het leiden van een gezond, gelukkig leven. Helaas is het in onze moderne samenleving nog steeds zo dat het vaak als onnodige verwennerij wordt gezien, in plaats van dat het gerespecteerd wordt. Maar gelukkig komt daar beetje bij beetje verandering in.

Zorg dus voor voldoende slaap. Filosoof John Gray omschrijft het mooi in zijn boek Feline Philosophy: Cats and the Meaning of Life: “Slaap omdat het fijn is, want slapen zodat je harder kunt werken zodra je wakker wordt, is een ellendige manier van leven. Slaap voor je eigen plezier, niet om geld te verdienen”.

Zamnesia

Zamnesia is expert in alles omtrent wiet en psychedelica. Door specialistische kennis te combineren met diepgaand onderzoek, creëert Zamnesia continu hoogwaardige content. Zamnesia is daarmee dé deskundige op het gebied van geestverruimende middelen.

Lees bio