Het Hoe En Wat Van De Hydrometer: Het Geheim Voor Geweldig Bierbrouwen

Heb je weleens met de gedachte gespeeld om je eigen bier te brouwen? Zo ja, dan heb je vast ook wel gehoord van de hydrometer. Dit is een klein instrument dat wel wat op een thermometer lijkt. Je gebruikt het om voor en na de fermentatie de dichtheid van het brouwsel te meten. We gaan ons in dit artikel verdiepen in hydrometers en hoe ze werken.

DE BASIS VAN BIERBROUWEN: WAT DOET EEN HYDROMETER?

Een hydrometer is een klein glazen meetinstrument dat gewoonlijk uit twee delen bestaat. Namelijk een onderdeel met maatstreepjes en een tooltje met kwik of lood.

Hydrometers zijn voor diverse doeleinden te gebruiken. Als je echter bier brouwt of wijn maakt, gebruik je een hydrometer voor het meten van de relatieve dichtheid van de vloeistof voor en na fermentatie. Deze meting gebruik je vervolgens om een schatting te maken van de ABV (alcohol per volume), oftewel het alcoholpercentage.

Een hydrometer helpt je ook om te bepalen of je brouwsel op de juiste manier fermenteert. Doordat de suiker verandert in alcohol, daalt de relatieve dichtheid. Als de hydrometer een aantal dagen hetzelfde getal aangeeft, weet je dat het bier klaar is.

Bekijk Hydrometer Vinoferm: 3 Schalen (Bier)

HOE WERKT EEN HYDROMETER?

Vraag een chemicus naar een hydrometer en hij vertelt je dat het apparaat de dichtheid van een vloeistof meet. Helaas is die beschrijving vaak wat lastig te begrijpen. Probeer het daarom eens als volgt te zien:

Hydrometers meten in feite de hoeveelheid opgeloste suiker in je wort en/of bier. Deze suikers zijn afkomstig van de moutextracten, granen en andere ingrediënten die je voor het fermenteren in je brouwsel hebt gedaan. Hoe meer suiker erin zit, hoe hoger het getal op je hydrometer.

WAT VERTELT EEN HYDROMETER OVER ZELFGEBROUWEN BIER?

De hydrometer die is ingesloten bij een set voor zelf bierbrouwen, geeft drie verschillende zaken weer:

• De relatieve dichtheid

• Het suikergehalte (soms “balling” genoemd)

• De potentiële hoeveelheid alcohol

Zowel de relatieve dichtheid als het suikergehalte weerspiegelen de suikerconcentratie in de wort. Het zegt daarmee een heleboel over de fermentatie.

Voordat je begint met het fermenteren van de wort, is het suikergehalte op zijn hoogst. Dat betekent dat de relatieve dichtheid die je afleest op je hydrometer ook het hoogst is.

Als je de wort tijdens de eerste dagen van de fermentatie meet, dan zie je dat de cijfers geleidelijk dalen. Dat komt doordat de gist die erin zit hard aan het werk is om suikers om te zetten in CO₂ en ethanol.

Wanneer het fermentatieproces echter voorbij is, verandert het getal op de hydrometer niet meer. Dat komt doordat de gist in je brouwsel dan geen suikers meer afbreekt. Het getal dat je aan het einde van de fermentatie afleest, noemen we de uiteindelijke dichtheid. Daarmee weet je dat je bier klaar is voor het bottelen.

Tot slot is de hydrometer te gebruiken om een idee te krijgen van het uiteindelijke alcoholpercentage van je bier. Daarover hieronder meer.

HOE GEBRUIK JE EEN HYDROMETER?

Het is niet moeilijk om een hydrometer te gebruiken:

1. Allereerst heb je een monster nodig van de wort. Daarvoor neem je een kleine hoeveelheid ervan voordat het fermenteert. Dit doe je in het testpotje van de hydrometer. Het daarvoor benodigde materiaal zit als het goed is allemaal in de set. Zorg er wel voor dat de benodigdheden goed schoon zijn voordat je een monster neemt.

2. Daarna doe je de hydrometer in het monster en roer je even, zodat je zeker weet dat hij niet blijft plakken aan de zijkant van het testpotje.

3. Vervolgens lees je de relatieve dichtheid af door te kijken waar het oppervlak van de wort de hydrometer kruist. LEES NIET precies af vanaf de rand van de hydrometer of vanaf de zijkanten van het testpotje. De vloeistof heeft namelijk de neiging iets omhoog te gaan.

4. Gooi het monster weg. Doe het nooit terug in het mengsel. Je loopt dan namelijk het risico op vervuiling van de wort. En daardoor bestaat de kans dat je het hele brouwsel moet weggooien.

Lees de hydrometer tweemaal af. De eerste keer doe je dat voordat je gist aan de wort toevoegt. Het gaat hier om de oorspronkelijke dichtheid. De tweede keer doe je dit 7-10 dagen na het begin van de fermentatie. Daarbij gaat het om de uiteindelijke dichtheid.

Bekijk bierbrouw producten

TIPS VOOR HET ACCURAAT AFLEZEN VAN DE HYDROMETER

• Hydrometers zijn het meest precies rond de 15°C. Als het monster niet de juiste temperatuur heeft, gebruik dan een temperatuur-correctie-grafiek om het afgelezen getal aan te passen. Bij de meeste sets voor zelf bierbrouwen is een dergelijke grafiek meegeleverd.

• Maak je materiaal altijd goed schoon voordat je een monster neemt.

• Gooi je monsters altijd weg.

LET OP: CONTROLEER JE WORT/BIER NIET TE VAAK

Veel beginnende brouwers willen hun bier voortdurend controleren. Elke keer dat je echter een monster neemt van je wort/bier, stel je de vloeistof mogelijk bloot aan schadelijke bacteriën. Dat zorgt er soms voor dat je eindproduct bederft. Daarom adviseren we je om je bier slechts twee keer te testen. Een keer voor de pitch (als je er gist bij doet voor de fermentatie). En nogmaals als het fermentatieproces is afgerond.

HOE BEREKEN JE HET ALCOHOLPERCENTAGE VAN JE BIER?

Als je eenmaal de oorspronkelijke en uiteindelijke dichtheid hebt afgelezen, is het mogelijk een ruwe inschatting te maken van het alcoholgehalte van je bier. Wanneer je hydrometer het potentieel van alcohol meet, trek dan gewoon de laatste meting af van de eerste. Als de wort dus bijvoorbeeld een potentiële alcoholmeting heeft van 8% en het gefermenteerde bier een meting van 4%, dan is de inschatting dat je eindproduct een alcoholpercentage heeft van ongeveer 4%.

Wanneer je dat niet kunt aflezen op je hydrometer, is het nog steeds mogelijk uit te rekenen wat het alcoholpercentage van het bier is. Dat doe je door de uiteindelijke dichtheid af te trekken van de oorspronkelijke dichtheid en dit te vermenigvuldigen met 131,25. Als de oorspronkelijke dichtheid van de wort bijvoorbeeld 1,045 is en de uiteindelijke dichtheid 1,012, dan heeft het bier een alcoholpercentage van ongeveer 4,5% (1,045 - 1,012 = 0,033 x 131,25 = 4,48%).

Steven Voser

Steven Voser is een onafhankelijke cannabisjournalist met meer dan zes jaar ervaring in het schrijven over alles omtrent wiet: hoe je het kweekt, hoe je er optimaal van geniet, maar ook de groeiende industrie en het onduidelijke juridische landschap eromheen.

Lees bio