Op Zoek Naar Een Gateway Drug - Alcohol Versus Cannabis

Geniet een keer van een joint en je loopt al snel het risico wakker te worden met een injectienaald in je arm. Opgegroeid in de jaren '80, '90 of '00? Dan heeft deze "gateway drugtheorie" centraal gestaan in de voorlichting over verdovende middelen.

Ikzelf groeide op in het Zwitserland van de jaren '90. Mijn ouders reden langs het beruchte Platzspitz park in Zurich om te laten zien "wat er gebeurt als je drugs gebruikt". We leerden dat je ook door cannabisgebruik gegarandeerd een plaatsje veroverde tussen de verslaafden die half bewusteloos in de vrieskou lagen.

Onze leraren en de drugs-voorlichtingsprogramma's bleven dezelfde boodschap uitdragen. Zelfs vandaag nog horen we ouders, politici en zelfs wetenschappers discussiëren over de vraag of stoffen zoals cannabis de weg vrijmaken voor andere, "hardere" verdovende middelen.

Maar hoe zit het met alcohol? Drank is helemaal legaal en gemakkelijk verkrijgbaar. Daarbij beïnvloedt het duidelijk ons gedrag en besluitvorming, net als andere drugs. Is alcohol misschien de "echte" toegangsdrug?

HOE ALCOHOL DE HERSENEN BEÏNVLOEDT

Er is één ding waar alcohol in uitblinkt: het verandert hoe we ons voelen. Dit komt omdat alcohol invloed heeft op de communicatie van onze hersencellen.

Hersencellen, ook bekend als neuronen, communiceren via neurotransmitters. Deze neurotransmitters fungeren als kleine, chemische boodschappers die berichten overbrengen van de ene neuron naar de andere.

Alcohol heeft directe invloed op de overdracht van bepaalde neurotransmitters in de hersenen. Meer precies, onderdrukt alcohol de overdracht van glutamaat terwijl de overdracht van GABA toeneemt. Glutamaat is een exciterende neurotransmitter die andere neuronen stimuleert. GABA heeft daarentegen een remmende werking op andere zenuwcellen.

Het gevolg is dat de informatiestroom in de hersenen wordt vertraagd. Dit is de reden waarom we minder voelen, waarnemen en bemerken als we dronken zijn. Het is ook de reden waarom beschonken mensen zich vaak hevig concentreren op een enkele gedachte, zoals: "dit is de beste avond van mijn leven!" Vanwege deze effecten staat alcohol bekend als kalmerend middel. Het kalmeert zowel ons centrale zenuwstelsel als ons perifere zenuwstelsel.

Alcohol remt dus onze hersenfuncties, maar interessant genoeg remt het ons niet sociaal. Een van de belangrijkste redenen waarom we zo van alcohol genieten, is immers omdat het helpt onze remmingen weg te nemen. We voelen ons vrijer en meer open onder sociale omstandigheden.

Alcohol wekt ook een duidelijke euforie op. Gecombineerd met onze verminderde sociale remmingen, hebben we dankzij het spraakwater plotseling het lef een praatje aan te knopen met een vreemde, op tafel te dansen op een nummer van Shania Twain, enzovoorts.

Het komt erop neer dat alcohol haar succes als sociaal smeermiddel dankt aan het feit dat het remmingen wegneemt. We springen eerder uit de band (zowel op positieve als negatieve manieren). Als we op zoek zijn naar een zondebok die de schuld verdient voor de wereldwijde problemen met drugsverslaving, is het lastig een betere "gateway-drug" te vinden dan alcohol.

Nu je dit leest, denk je vast: "cannabis beïnvloedt onze remmingen, besluitvorming en gedrag net zo goed". Uiteraard heb je gelijk. Cannabis helpt veel mensen om sociale, creatieve en zelfs seksuele remmingen weg te nemen. Betekent dit dat de high van cannabis het risico vergroot op het experimenteren met andere, zwaardere stoffen?

CANNABIS IS GEEN GATEWAY DRUG

In 2016 schreef Dr. Robert L. DuPont, voorzitter van het US Institute for Behavior and Health, een column in de New York Times, getiteld “Marijuana Has Proven to Be a Gateway Drug”. Dr. DuPont begint zijn betoog met de eeuwenoude redenering dat de meeste heroïnegebruikers met cannabis zijn begonnen op hun reis naar de duistere drugswereld.

Daar valt geen speld tussen te krijgen. De meeste heroïneverslaafden hebben ongetwijfeld marihuana geprobeerd. Dit zegt echter niet dat de meeste cannabisgebruikers de overstap maken naar heroïne of andere harddrugs. Uit onderzoek blijkt zelfs dat de meeste mensen die met cannabis experimenteren, geen regelmatige gebruikers worden.

In 2017 voerden Marist University en Yahoo News een enquête uit. Ze belden 1122 Amerikaanse volwassenen en informeerden naar hun ervaringen met cannabis. Het bleek dat 52% van de ondervraagden wel eens wiet hadden geprobeerd. 22% gebruikte nog steeds (in het onderzoek gedefinieerd als minstens een of tweemaal in het laatste jaar). Ondertussen gaf slechts 14% van alle ondervraagden aan regelmatig cannabis te gebruiken, minimaal één of twee keer per maand.

De kans dat cannabisgebruikers afhankelijkheid, of een "cannabisgebruik-stoornis" ontwikkelen, is zelfs nog kleiner. Volgens gegevens van het US National Institute on Drug Abuse, raakt slechts 9% van de cannabisgebruikers eraan verslaafd.

Het verslag “The Real Gateway Drug” van American Addiction Centers stelt overduidelijk dat cannabis niet de eerste drug is waar mensen mee experimenteren. AAC sprak in het verslag met 1000 Amerikanen over hun eerste experimenten met drugs en eventuele vervolgen. Van de mensen die alcohol hadden gebruikt, gaf bijna 66% aan dat dit hun eerste drug was. 23,8% noemde tabak als eerste drug, terwijl slechts 18% zei dat ze met cannabis begonnen.

Er zijn zelfs onderzoeken die suggereren dat cannabis mensen kan helpen af te kicken van andere verslavende stoffen. In 2014 werd bijvoorbeeld een onderzoek gepubliceerd in The Journal of The American Medical Association. Hierin ontdekte men dat in staten met medicinale cannabis wetten bijna 25% minder sterfgevallen door opioïden-gerelateerde overdosissen te betreuren vielen. Cannabis biedt mensen namelijk meer effectievere verlichting van pijn en andere symptomen van ziekte, zonder de gezondheidsrisico's die farmaceutische medicijnen met zich meebrengen.

EEN NIEUWE INTERPRETATIE VAN DE GATEWAY THEORIE

Dus, waar staan we nu wat betreft de gateway drugtheorie? Is het complete onzin? Of zit er een kern van waarheid in de bewering dat het proberen van bepaalde drugs de kans op het gebruik van andere stoffen vergroot?

Welnu, er is onderzoek waarin wordt gesuggereerd dat sommige drugs mogelijk beloningscircuits in de hersenen stimuleren. Dit maakt andere stoffen aantrekkelijker.

Een paper uit 2017, gepubliceerd in Science Advances, toonde aan dat ratten die alcohol kregen, veel meer geneigd waren een hendel te activeren die cocaïne losliet. Er bestaat zelfs behoorlijk interessant onderzoek over het verband tussen deze twee stoffen.

Zelfs het eerder vermelde onderzoek van American Addiction Centers benadrukte enkele patronen in drugsgebruik. Hallucinogenen, zoals psilocybine paddenstoelen en LSD, waren bijvoorbeeld meestal de 4e gebruikte stof en cocaïne de 5e.

Deze bevindingen zijn zeker merkwaardig en rechtvaardigen verdere onderzoeken naar drugsmisbruik en verslavingsgedrag. Er bestaat echter veel meer overtuigend bewijs dat sociale factoren, zoals psychische gezondheid en armoede, de werkelijke poorten zijn naar drugsgebruik en verslaving.

De aard van de drugsmarkt beïnvloedt ook hoe mensen drugs gebruiken en misbruiken. Neem nu Nederland. Daar is het gebruik van cannabis en paddo's veel minder algemeen dan in andere delen van de wereld waar de twee genotsmiddelen nog steeds illegaal zijn. 

WE SLUITEN HET GATEWAY DEBAT

Als je met een drug experimenteert, is dan de stap kleiner om andere stoffen te proberen? Misschien. Maar inzicht in drugsverslaving en wat mensen ertoe brengt de ene stof te verkiezen boven een andere, ligt veel complexer dan het stigmatiseren van een enkele substantie.

Maar geloof je dat gateway drugs bestaan? Dan raad ik aan je te richten op alcohol en onze lakse manier waarmee we ermee omgaan en niet cannabis als schuldige aan te wijzen.

Steven Voser

Steven Voser is een onafhankelijke cannabisjournalist met meer dan zes jaar ervaring in het schrijven over alles omtrent wiet: hoe je het kweekt, hoe je er optimaal van geniet, maar ook de groeiende industrie en het onduidelijke juridische landschap eromheen.

Lees bio